Medio 5 Galicia. Natural, social e cultural

Europa está situada no hemisferio Norte da Terra. Ten unha extensión de 10.500.000 km² e é o segundo continente máis pequeno do planeta. O noso continente limita: Ao Norte, co océano Glacial Ártico. Ao Leste, con Asia. Ao Oeste, co océano Atlántico. Ao Sur, o mar Mediterráneo e o Estreito de Xibraltar sepárano de África, e o Cáucaso e o mar Negro, de Asia. [...]

España é un país de Europa. A meirande parte do seu territorio está situado na Península Ibérica, no Suroeste do continente. Tamén forman parte do territorio español as Illas Baleares, as Illas Canarias e as cidades norteafricanas de Ceuta e Melilla. Así, España ten unha extensión total de 505990 km². A cordilleira dos Pireneos separa España da maior parte de Europa e o Estreito de Xibraltar sepárao do continente africano. [...]

Galicia está situada no extremo Noroeste da Península Ibérica, na zona máis occidental de todo o continente europeo. O seu relevo caracterízase pola combinación entre montañas que contan con escasa altitude e formas suaves, vales profundos e terras chás. A costa de Galicia, moi recortada, está bañada polo océano Atlántico, ao Oeste, e o mar Cantábrico, ao Norte. [...]

Galicia ten un clima de tipo oceánico, con temperaturas suaves durante todas as estacións do ano. As precipitacións son, polo xeral, abundantes. A vexetación máis característica de Galicia é o bosque atlántico, onde salienta o carballo. Tamén predominan os bosques de piñeiro silvestre, castiñeiro e rebolo, os prados e leiras e os eucaliptos. [...]

Galicia ten case 2,8 millóns de habitantes. Actualmente, gran parte da poboación vive en zonas costeiras das Rías Baixas ou das Rías Altas. Na área das Serras Orientais e Surorientais e nas zonas rurais, as aldeas son pequenas e están pouco poboadas. A maioría da poboación de Galicia en idade de traballar faino no sector dos servizos, principalmente no comercio e na hostalaría. Tamén ocupa moita poboación a industria e mais a construción. [...]

O territorio español está organizado en 17 Comunidades Autónomas e dúas cidades que teñen unha administración especial: Ceuta e Melilla. Cada Comunidade Autónoma conta cun Parlamento e un Consello de Goberno, que se encargan de organizar e dirixir os asuntos da Comunidade. O Parlamento, elixido polos cidadáns e cidadás maiores de 18 anos, é o que se encarga de elaborar as leis. [...]

A Historia é o estudo dos feitos do pasado e da evolución das formas de vida da humanidade dende as súas orixes ata os nosos días. A Historia explícanos como vivían os homes e mais as mulleres no pasado. O paso do tempo A historia da humanidade abrangue millóns de anos. Para medir o tempo histórico, ademais dos anos e das décadas (10 anos), utilízanse unidades temporais máis amplas: os séculos (100 anos) e os milenios (1000 anos). [...]

A Prehistoria é o primeiro gran período da Humanidade e durou millóns de anos. Este período iníciase coa aparición dos primeiros seres humanos sobre a Terra e finaliza coa invención da escritura. Como non existen documentos escritos desta época, todo o que sabemos dela provén do estudo dos restos materiais que se conservaron ata os nosos días. [...]

Nesta época, a Península Ibérica estaba habitada polos pobos celtas e os pobos iberos, estes últimos estaban asentados no litoral do mar mediterráneo. Mentres, na Península Itálica comezaban a se impoñer sobre outros pobos os poderosos romanos. No século III a.C., mediante numerosas guerras, os romanos conquistaron a Península Ibérica, que se converteu nunha provincia máis de Roma á que lle chamaron Hispania. [...]

No ano 711 un exército de musulmáns do Norte de África conquistou case toda a Península Ibérica, e creou Al-Andalus. De alí a pouco, no Norte da Península xurdiron uns pequenos reinos cristiáns que, ao longo dos séculos, lle foron gañando terras a Al-Andalus. [...]

Galicia está habitada desde hai milleiros de anos. Os primeiros poboadores viviron en covas e abrigos, e, máis tarde, construíron poboados como o de Fontenla (Pontevedra). Conserváronse restos de monumentos megalíticos, como o Dolmen de Dombate, de cerámica e arte rupestre. Desde os inicios do I milenio a.C. os galaicos desenvolveron a cultura castrexa. As nosas terras foron conquistadas polos romanos no ano 19 a.C. [...]

Na Terra habita unha gran variedade de seres vivos: dende seres microscópicos moi simples, como os microbios, ata animais tan grandes e complexos como os elefantes. Malia as súas grandes diferenzas, todos os seres vivos son capaces de realizar o mesmo tipo de actividades. Ademais, todos os seres vivos comparten unha organización interna moi complicada, constituída polas mesmas estruturas: as células. [...]

De entre todos os grandes grupos de seres vivos que existen, o grupo dos animais é o que mellor coñecemos. Isto débese a que nós, e tamén os seres que máis se asemellan á nosa especie, como os cans ou os cabalos, pertencemos a este reino. Pero hai outros moitos organismos que tamén son animais e que son distintos dos que acabamos de nomear. De todos os xeitos, todos os animais comparten varias características importantes. [...]

Cando nunha conversa corrente falamos de plantas, polo xeral referímonos a aquelas que teñen raíces, talo e follas. Con todo, no seu sentido científico, as palabras planta ou vexetal designan un grupo moito máis amplo de seres vivos, que inclúe tanto as maiores árbores como as máis delicadas algas acuáticas do planeta. Unha característica fundamental das plantas é que estas son capaces de fabricar o seu propio alimento. [...]

Os fungos son un importante grupo de seres vivos, que inclúe os mofos e mais os cogomelos. Os fungos son distintos dos animais e das plantas. O mesmo que os animais, os fungos aliméntanse da materia orgánica doutros organismos. Pero, como nas plantas, os fungos non se poden desprazar. Os fungos viven en lugares húmidos. A maioría aliméntanse de restos vexetais (follas, troncos, etc.) ou restos animais. [...]

Xa sabes que todos os seres vivos se reproducen, isto é, orixinan outros organismos semellantes a eles. Nesta unidade aprenderás como ocorreu a reprodución que orixinou a túa vida. Onde estabas antes de nacer? Dentro do corpo da túa nai, onde gozabas dun excelente abrigo e protección. Alí estiveches nove meses, durante os cales o teu corpo se foi formando e medrando. [...]

Quizais tiveches a sorte de ver nacer unha cría de mamífero directamente do corpo da súa nai, ou saír un pitiño do ovo. Pero, que acontece antes do nacemento? Na unidade anterior aprendiches como nos reproducimos os seres humanos, e probablemente te preguntarías se os demais animais se reproducen tamén sexualmente. [...]

Na unidade anterior aprendiches que, polo xeral, os animais se reproducen sexualmente, isto é, mediante a unión dunha célula procedente do pai con outra procedente da nai. Acontece algo semellante nas plantas? Teñen tamén elas un pai e unha nai? Nesta unidade imos estudar principalmente a reprodución nas plantas fanerógamas, isto é, aquelas cuxos órganos reprodutores se atopan nas flores. [...]

Se fixas a túa atención na redonda, observarás que todo o que nos rodea ten unha característica en común: está feito de materia. A materia pódese atopar na natureza en estado gasoso, como o aire, en estado líquido, como a auga, ou en estado sólido, como as rochas. O aire, a auga e as rochas son diferentes porque están feitos con distintos tipos de materia, aos que lles chamamos substancias. [...]

A principal fonte de enerxía para a Terra é o Sol. Grazas á luz e á calor que chega ao noso planeta, as plantas e mais os animais poden medrar, desenvolverse e vivir nel. A calor ou enerxía térmica ten outros efectos: aumenta a temperatura dos corpos e modifica o seu volume. [...]